Het woord "gitana" is een zelfstandig naamwoord en wordt gebruikt om een vrouw van de Romani-gemeenschap (artikel: "gitano" voor de mannelijke vorm) aan te duiden. Het kan ook als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt om iets te beschrijven dat gerelateerd is aan deze cultuur.
De fonetische transcriptie van "gitana" in het Internationaal Fonetisch Alfabet is /xiˈtana/.
De meest directe vertaling van "gitana" naar het Nederlands is "zigeunerin". Dit kan contextafhankelijk zijn, maar vaak wordt het gebruikt om te verwijzen naar vrouwen van Romani-afkomst.
"Gitana" verwijst naar een vrouw die behoort tot de Romani-cultuur, een etnische groep met een rijke geschiedenis en cultuur. Het woord wordt meestal gebruikt in een culturele of sociale context. In het Spaans kan het soms ook een stereotype of een vooroordeel dragen; daarom kan de frequentie en manier van gebruik variëren afhankelijk van de context. Het wordt vaak gebruikt in geschreven contexten, zoals literatuur en culturele studies, maar ook in gesproken taal wanneer men spreekt over de Romani-cultuur.
De zigeunerin danste op het feest en iedereen was verbijsterd.
La gitana leyó las cartas del destino para la mujer.
In de Spaanse taal is "gitana" niet bijzonder prominent in idiomatische uitdrukkingen, maar hier zijn enkele voorbeelden waarin het woord wordt genoemd in combinatie met andere concepten:
"Het leven van een zigeunerin is als een reis zonder bestemming."
"Cantar como una gitana significa poner el alma en cada nota."
"Zingen als een zigeunerin betekent de ziel in elke noot leggen."
"Los ojos de la gitana son tan misteriosos como la luna llena."
Het woord "gitana" komt van het Spaanse "gitano", dat zijn oorsprong vindt in het Latijnse "Aegytianus" (Egyptisch). Dit duidt op de mythe dat de Roma oorspronkelijk uit Egypte afkomstig zouden zijn, wat niet historisch correct is. De Romani zijn afkomstig uit Noord-India en migreerden naar Europa en andere gebieden.
Er zijn geen directe antoniemen voor "gitana" in dezelfde context, maar het gebruik van de term kan in sommige contexten als negatief worden beschouwd, afhankelijk van de intentie van de spreker. In het algemeen kan een neutraler alternatief worden gebruikt zoals "mujer" (vrouw).